Sudan Ordusu ve paramiliter Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasındaki çatışmaların 1 yıldan fazla süredir sürdüğü ülkede, altyapı, sağlık, eğitim ve ekonomi gibi alanlar çok ciddi zarar gördü.
HDK, başkent Hartum'un büyük kısmının yanı sıra Cezira Eyaleti ile ülkenin batısındaki Darfur Bölgesi'nin Güney Darfur, Orta Darfur, Doğu Darfur ve Batı Darfur eyaletlerinin hakimiyetini de ele geçirdi.
Darfur Bölgesi'nin en büyük eyaleti olan Kuzey Darfur eyaletini de kontrol etmek isteyen HDK, eyaletin merkezi Faşir'i kuşatıyor.
Sudan'ın en büyük 2. eyaleti
Ordu ile barış anlaşmasını imzalayan güçlerin hakimiyetinde olan Kuzey Darfur Eyaleti, 290 bin kilometrekarelik alanla Darfur Bölgesi'nin en büyük ve Sudan'ın da 2. büyük eyaletidir.
Kuzey Darfur Eyaleti, Kuzeybatı yönünde Libya'ya, batıda Çad'a ve Batı Darfur Eyaleti'ne, kuzeydoğu ve doğuda ülkenin en büyük eyaleti olan Kuzey Eyaleti'ne, doğuda Kuzey Kurdufan Eyaleti'ne ve Batı Kurdufan Eyaleti'ne, güneyde Güney Darfur Eyaleti'ne sınırı olan ve başta askeri açıdan olmak üzere stratejik bir eyalet.
Eyaletin merkezi Faşir, 2003'ten bu yana ordu ile silahlı güçler arasındaki bölgede yer yer yaşanan iç savaş sebebiyle yerinden edilmiş yüz binlerce insana ev sahipliği yapıyor.
İnsani faaliyetlerin merkezi
Birleşmiş Milletler (BM) ve uluslararası yardım kuruluşlarına da ev sahipliği yapan şehir insani operasyonların merkezi olarak değerlendiriliyor.
HDK, nisan ayından beri Faşir'in batısındaki köylere saldırılar düzenledi. 10 Mayıs'tan bu yana Faşir'de ordu ve HDK arasında şiddetlenen çatışmalarda onlarca kişi hayatını kaybederken yüzlerce kişi yaralandı ve binlerce insan yerinden edildi.
Gözlemciler, HDK'nin, Darfur Bölgesi'nin 4 büyük şehrini kolaylıkla ele geçirmesini, buralardaki sosyal yapının HDK'yi desteklemesinden kaynaklandığını düşünüyor.
"Tarafların birbirlerine üstünlük kurma çabaları, bir anlaşmaya varabileceklerine işaret ediyor"
Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Kuzey Afrika Koordinatörü Dr. Kaan Devecioğlu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Sudan'da 15 Nisan 2023'ten beri devam eden iç savaşın ülkede insani krizi derinleştirdiğini belirterek, tarafların birbirlerine üstünlük kurma çabalarının bir anlaşmaya varabileceklerine işaret ettiğine dikkati çekti.
"Faşir'de süren HDK saldırısı, çevre bölgeleri Ordu veya müttefikleri tarafından kontrol edilen el-Cezira Eyaleti ve Hartum'da taraflar arasında süren halat çekme oyunu bağlamında değerlendirilebilir" ifadelerini kullanan Devecioğlu, bölünme senaryosunun, tarafların bir anlaşmaya varması veya çatışmanın kazananı belirlenmesi durumunda gerçekleşebildiğini söyledi.
Devecioğlu, şöyle devam etti:
"Çatışmanın kazananı belirlenirse, durumun sonucu açıktır. Ancak anlaşma meselesi daha karmaşıktır ve şu şekilde yorumlanabilir: Muhtemel bir anlaşma, el-Cezira Eyaleti ve Hartum'un Ordu'ya bırakıldığı; Faşir'in ise HDK'ye bırakıldığı bir durumu öngörmektedir. Bu senaryoda, her iki aktörün de geçici de olsa tatmin olacağı düşünülebilir. Bu durumda, Darfur Bölgesi tamamen HDK'nin kontrolüne geçmiş olacaktır ki bu da fiilen bir bölünme anlamına gelir. Ancak bu senaryonun zorlayıcı bir yönü vardır, Faşir halkı HDK'yi kesin bir şekilde istememektedir. Nitekim Faşir'deki mevcut çatışma da bu nedenle sürmektedir. Dolayısıyla, Faşir'de yaşayan halk, ya yaşam alanlarını terk ederek ordu kontrolünde kalan bölgelere göç etmek zorunda kalacak ya da kanlarının son damlalarına kadar savaşacaktır."
Sudanlı Gazeteciler Sendikası üyesi Ali ed-Dali ise Faşir'de savaşan tarafların şehir üzerindeki çıkarlarına dikkati çekti.
"Faşir'deki durum, tüm Darfur bölgesinin geleceğini belirleyecek"
Faşir'i kontrol etmenin Kuzey Eyaletlerine doğru ilerlemenin yolunu açtığının altını çizen Dali, HDK'nin bu sayede doğudaki eyaletlere kadar ulaşabileceğini ve ordunun bu sebeple Faşir'i muhafaza etmek için şiddetli bir şekilde savaştığını anlattı.
Gazeteci Muhammed Sait ise "Faşir'deki durum, tüm Darfur Bölgesi'nin geleceğini belirleyecek" diyerek şunları kaydetti:
"Eğer HDK Faşir'i ele geçirirse, tüm Darfur bölgesinin kontrolünü ele geçirmiş olacak, bu da siyasetçilerin uyarısını yaptığı Darfur'da devlet kurmasının önünü açıyor. HDK'nin burayı kontrol etme arzusu son zamanlarda açıkça arttı, ancak ordunun ve silahlı hareketlerin direnişi nedeniyle şu ana kadar bunu başaramadı."
Faşir'in düşmesinin bütün eyaletleri doğrudan tehdit ettiğini öne süren Sait, "Böylece HDK Faşir'de güçlenecek ve oradan Kurdufan eyaletlerine ve Kuzey Eyaletine saldırılar başlatacak." uyarısında bulundu.
Darfur Bölgesi Başkanı Mini Arko Minawi, 21 Nisan'da, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, "HDK, onlara planlandığı gibi Sudan'ın batısında sessizce tanınacak yeni bir devletin sınırlarını belirlemek için kontrol çemberlerini genişletmeye devam ediyor." ifadesini kullanmıştı.
Sudan'daki savaş
Sudan'da 30 yıl süren Ömer el Beşir iktidarının halk ayaklanmasıyla devrilmesi sonrası sivillerin katılımıyla oluşturulan hükümete karşı ortak darbe yapan ordu ve HDK arasındaki güç mücadelesi 1 yıldan fazladır devam ediyor.
Nisan 2023 ortasında başlayan ve Sudan'ın çoğu eyaletinde devam eden savaşta ordu, kuzey ve doğudaki eyaletlerde hakimiyetini sürdürürken HDK'nın, batı ve güney eyaletlerinde etkili olduğu görülüyor.
Savaşın bitirilmesi için başlatılan Suudi Arabistan ve ABD arabuluculuğundaki Cidde görüşmeleri, Mısır'ın öncülük ettiği Sudan'a komşu ülkeler barış girişimi, Doğu Afrika'da Hükümetlerarası Kalkınma Otoritesinin çabaları ve Bahreyn'in başkenti Manama'da yapılan görüşmeler sonuçsuz kalmıştı.
Birleşmiş Milletlere (BM) göre, dünyanın en büyük yerinden edilme ve açlık krizinin yaşandığı Sudan'daki çatışmalar sonucu 16 binden fazla kişi hayatını kaybetti, yaklaşık 8,7 milyon kişi yerinden edildi ve 25 milyondan fazla kişi de insani yardıma muhtaç durumda.