Hacerü’l-Esved
Arapça’da “siyah taş” anlamına gelen Hacerü’l-esved, tavafın başlangıç ve bitiş noktasını işaret eder.
Kâbe’nin inşası esnasında Hz. İbrâhim (as) tarafından kapının sağ tarafındaki köşeye yerleştirilmiş ve yerden 1.5 m yükseklikte, gümüşten bir mahfaza içinde bulunur.
Hacerü’l-esved’i selamlama, kulun Allah’a vermiş olduğu ahdini yenilemesi anlamına gelir. Hacerü’l-esved, her şavtta “Bismillâhi Allahü Ekber” diyerek istilam yapılır.
Makam-ı İbrâhim
Kâbe’nin inşası sırasında Hz. İbrâhim’in (as) üzerine çıkıp duvar ördüğü ve üstünde insanları hacca davet ettiği taş veya onun bulunduğu yerdir.
Mescid-i Harâm’ın içerisinde Kâbe’ye yaklaşık 15,4 m uzaklıktadır. Taşın üzerinde Hz. İbrâhim’in (as) ayak izleri olarak kabul edilen 1 cm arayla iki çukur bulunur.
İki rek‘atlık tavaf namazının Makam-ı İbrâhim’in arkasında kılınması ve Mescid-i Harâm’da cemaatle namaz kılınırken imamın bu makamda durması müstehaptır.
Altınoluk
Kâbe’nin Hicr kısmındaki duvar cephesinin üst bölgesinde bulunur.
Hz. Peygamber (sas) tavaf sırasında oluğun altına geldiğinde, “Allahım! Senden ölüm anında rahatlık, hesap anında da af dilerim.” diye dua etmiştir. Hac ile ilgili bazı kaynaklarda Altınoluğun altında yapılan duaların kabul edileceğine dair hadisler nakledilir. (Ezrakî, I, 318)
Rükn-i Yemânî
Kâbe-i Muazzama’nın güney köşesidir. Tavafın her şavtında Rükn-i Yemânî istilam edilir ancak öpülmez.
Hacerü’l-esved’i istilam sünnet, Rükn-i Yemânî’yi istilam ise müstehaptır. Diğer köşeler istilam edilmez.
Müstecar
Müstecâr “günahların bağışlanması için sığınılan yer” demektir.
Bir rivayete göre Cenâb-ı Hak, Hz. Âdem’in tövbesini Rükn-i Yemânî ile Kâbe’nin arka kapısı arasındaki yerde (Fâkihî, V, 235), diğer bir rivayete göre ise mültezemde (Ezrakī, I, 248) kabul etmiştir. Müstecâr’da dua edilmesi müstehap kabul edilmiştir.
Rükn-i Iraki
Kabe-i Muazzama’nın kuzey köşesidir.
Rükn-i Şami
Kabe-i Muazzama’nın batı köşesidir.
Rükn-i Hacerü’l-Esved
Hacerü’l-esved’in bulunduğu Kabe-i Muazzama’nın doğu köşesidir.
Mültezem
Mültezem, içten gelen bir duygu ile günahların affedilmesi için yapılan duaların kabul edildiği ve bütün kötülüklerin şerrinden Allah’a sığınılan yerdir.
Mültezem, Hacerü’l-esved ile Kâbe kapısı arasında kalan 2 metrelik kısımdır.
Abdullah b. Amr b. Âs, Hz. Peygamberin mültezeme gelerek göğsünü, yüzünü ve ellerini açarak oraya yapıştırdığını ve o şekilde dua ettiğini rivayet etmektedir.
(Ebu Dâvûd, “Menâsik”, 55)
Kâbe Kapısı
Kâbe’nin kuzeydoğu duvarında, Hacerü’l-esved’e 2 m mesafede ve yerden 1,92 m yükseklikte Kâbe kapısı yer almaktadır.
Hz. İbrâhim (as) Kâbe’yi inşa ederken kapı yerini boş bırakmıştır ancak ilk kapıyı kimin taktığı bilinmemektedir.
Kureyşliler 605’te Kâbe’yi yeniden inşa ettiklerinde daha önce yer seviyesinde olan iki kapıyı teke indirerek yerden yaklaşık 2 metre yükseğe kaldırmışlar ve üzerine tek kanatlı bir kapı takmışlardır. Kâbe’nin kapatılan kapısı şimdiki kapının simetrisinde yer almaktadır.
Hatîm - Hicr-i İsmâîl
Hatîm, Kâbe’nin kuzeybatı duvarı önünde, altınoluğun altında ve yarım daire şeklinde 1,31 metre yüksekliğinde duvarla çevrili olan kısımdır. Kâbe’den ayrılmış olmakla birlikte onun bir parçası olan bu kısma Hicr veya Hicr-i İsmâil adı verilir.
Bir gün Hz. Âişe, Kâbe’ye girip namaz kılmak istediğini söylediğinde Peygamberimiz onu elinden tutarak Hicr’e götürdü; “Kâbe’ye girmek istersen burada namaz kıl, çünkü o Kâbe’den bir parçadır.” buyurdu. (Tirmizî, Hac, 48)
Kâbe Örtüsü
Kâbe’nin duvarları üzerine sarkıtılan örtüdür.
Kisve-i Şerif olarak isimlendirilen bu örtü ayetlerin, altın suyuyla işlendiği siyah ipekten dokunmuştur.
Kâbe’nin dört duvarını çevreleyen ve birbirine eklenmiş on altı parçadan oluşan örtü üzerindeki yazı kuşağına ise “Hizâm” denilir.
Kisve’de Esmâ-i Hüsnâ, Lafza-i Celâl, Kelime-i Tevhid ve Tesbih ibareleri yazmaktadır.
Şâzervân
Kâbe’nin temelinde yer alan, Kâbe örtüsünü tutturmak için halkaların bulunduğu ve mermerle kaplı eğimli kısımdır.
Âlimlerin çoğunluğuna göre şâzervânın tamamı Kâbe’ye dahildir ve tavaf sırasında bedenin bütünüyle bunun dışında olması gerekir.
İstilam: Tavafta Hacerü-l Esved’in hizasına gelindiğinde elle dokunma, öpme yada elleri havaya kaldırıp tekbir getirerek onu uzaktan selamlama anlamındadır.
Müstehap: Peygember Efendimizin ara sıra yaptığı ve yapılması hoș ve güzel karșılanan davranıș.
Șavt: Hacerü-l Esved’den bașlayıp yine aynı yere gelinceye kadar Kabe’nin etrafını bir defa dolașma ve Safa Tepesi ile Merve Tepesi arasında gidiș gelișten her biri anlamındaki terimdir.
Tavaf: Kabe’nin etrafında usulüne uygun biçimde dönmektir.
