Mescid-i Aksa
İçinde tarihî cami, medrese, kubbe, sebil, şadırvan, kemer gibi yapıların bulunduğu 144 dönümlük mekânin hepsine Mescid-i Aksa denilir. Zannedildiği gibi tek bir caminin adı değildir. Peygamber Efendimiz (sas) Mirac'a yükseldigi gece, bu mübarek mekâna gelmiştir.
Mescid-i Aksâ iki büyük avludan oluşur. Güney tarafında Kıble Mescidi (Aksâ Camii) ve diğer eserler, ondan biraz daha yüksek kuzey tarafında sarı kubbesi ile göze çarpan Kubbetü's-Sahra ve diğer eserler bulunmaktadır.
Doğu Kanatiri
Kanatir, Kubbetü's-Sahranın merdiven başlarına inşa edilmiş kemerlerin adıdır ki bu kemerlerle Kubbetü's-Sahra daha güzel görünür. Kanatir yani kemerler, kuzey, doğu, batı ve güney yönlerindedir. Güney Kanatiri üzerinde zamanı ölçen güneş saati mevcuttur.
Kubbetü's-Silsile
Kubbetü's-Silsile, Halife Abdülmelik b. Mervanın Kubbetüs-Sahra'yı inşa ettirmeden önce oranın inşası için gerekli olan parayı korumak için yaptırdığı söylenen zarif yapının adıdır. Bu iş için ayrılan paradan yüz bin altın artınca, onu eriterek Kubbetü's-Sahra'nın kubbesini yapmışlardır. Şekil olarak Kubbetü's-Sahra'nın küçük hâlini andırmaktadır.
Kubbetü's-Sahra
Emevi Halifesi Abdülmelik b. Mervan tarafından 692 yılında tamamlanmıştır.
İçinde havada asılı duruyor gibi görünen kaya (sahra) üzerine bir kubbe oturtularak yapıldığı için
Kubbetü's-Sahra adı ile bilinir. Miraç Gecesi Peygamberimiz, içindeki bu kayaya basarak göklere yükselmiştir. Bir sekizgenin üzerine oturan sarı kubbesi ve çinileri ile Mescid-i Aksâ'nın en göze çarpan yapısıdır.
Nebî Kubbesi
Peygamber Efendimiz’in Mirac’a yükseldiği gece kendinden önce gelen tüm peygamberlere imamlık yaparak namaz kıldırdığı yerdir. Bu kubbe Emeviler döneminde inşa edilmiştir. Kubbetü’s Sahra ile Mirac Kubbesi arasında bulunur.
Kıble Mescidi
Mescid-i Aksâ'nın güney tarafında, kurşuni renkli kubbeli caminin adıdır. Hz. Ömer Kudüs'ü fethettiğinde bölgeye bir cami yaptırmıştır. Daha sonra Abdülmelik b. Mervan Kıble Mescidinin yapımına başlamış, oğlu Velid inşasını tamamlamıştır. Tarih içinde birçok kez onarımdan geçmiştir. Aksâ Camii olarak isimlendirenler de vardır.
Kasımpasa Şadırvanı
Osmalı Devletinin Kudüs'te yaptırdığı ilk hatırasıdır. Kanuni Sultan Süleyman döneminde, Vali Kasım Paşa tarafından yaptırılmıştır.
Meğaribe Minaresi (Fahriyye Minaresi)
Meğaribe Kapısı tarafında olduğu için böyle isimlendirilmiştir. Memlükler döneminde yaptırılmıştır.
Silsile Minaresi
Mescid-i Aksâ'nın batısındaki Silsile Kapısı tarafında olduğu için böyle isimlendirilmiştir. Memlükler döneminde yapılmıştır.
Medrese ve Zaviyeler
Mescid-i Aksâ'nın kuzey ve batı yönlerinde kimi Memlükler, kimi Osmanlı Devleti zamanında yaptırılmış birçok ilim yuvası, medrese bulunmaktadır.
Miraç Kubbesi
Peygamber Efendimiz (sas)'in Miraç gecesi göğe yükseldiği noktaya kurulmuştur. İlk olarak 699 yılında yapılmış olup daha sonra Eyyûbîler döneminde yenilenmiştir.
Hızır Kubbesi
Kehf Suresinde anlatılan Hz. Musa Peygamber ve Hızır kıssasındaki Hz. Hızır'ın, burada namaz kılmış olması sebebiyle böyle anılır.
Kayıtbey Sebili
Memlük Sultan Kayıtbey döneminde 1482'de yaptırılmıştır. Kayıtbey Sebili'nin kubbe oymaları meşhurdur. Sultan II. Abdülhamid döneminde restore edildiği için Hamidiye Sebili adıyla da bilinir. Sebil, ücretsiz su içilen çeşmedir.
Bab el-Kattânîn
Mescid-i Aksâ'nin en heybetli kapısıdır.
Kattâ’nin, pamukçular demektir. Pamukçular Çarşısı'na baktığı için bu adı almıştır.
