Uyku insanın fıtrî bir ihtiyacıdır ve âyet-i kerimelerde de vurgulandığı gibi istirahat etmesi için verilmiş bir nimettir.
Uyurken insanların rahat etmesi ve dinlenmesi esastır.
Hz. Peygamber (sas), uyku esnasında gelebilecek olan mânevî zararlar kadar maddî zararlara karşı da dikkatli olunmasını istemiştir. Meselâ, korkuluğu olmayan damda uyunmasını yasaklamıştır. Uyumadan önce evlerdeki ateşin ve lambaların söndürülmesi emri de herhangi bir kazayı önlemeye yönelik Peygamber (sas) tedbirlerindendir. (Buhârî, İsti’zân, 49)
Müminlere yatağa girdiklerinde huzur içinde uyumaları için Allah’a sığınmalarını tavsiye eden Hz. Peygamber’in (sas) bunun dışında çeşitli zaman ve mekânlarda ağzından eksik etmediği sığınma duaları vardı.
Hz. Âişe (ra) diyor ki; “Rasûlullah (sas), her gece yatağına yatacağı zaman avuçlarını birleştirir, besmele çekerek sırasıyla;
قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ۞ اَللّٰهُ الصَّمَدُ ۞ لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ ۞ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ
“De ki: ‘O, Allah’tır, tektir. Allah sameddir. Doğurmamış ve doğmamıştır. O’nun hiçbir dengi yoktur.’” (İhlâs, 112/1-4)
قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ۞ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ۞ وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ۞ وَمِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ في الْعُقَدِ۞ وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ۞
“De ki: ‘sabahın rabbine sığınırım; yarattığı şeylerden gelebilecek kötülüklerden; karanlığı çöktüğü zaman gecenin şerrinden; düğümlere üfürenlerin şerrinden; bir de kıskandığı vakit kıskanç kişinin şerrinden!’” (Felâk, 113/1-5)
قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ۞ مَلِكِ النَّاسِ۞ إِلٰهِ النَّاسِ۞ مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ۞ اَلَّذٖي يُوَسْوِسُ فٖي صُدُورِ النَّاسِ۞ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ۞
“De ki: ‘Cinlerden olsun insanlardan olsun, insanların kalplerine vesvese sokan sinsi şeytanın şerrinden insanların rabbine, insanların mâlik ve hâkimine, insanların mâbuduna sığınırım!’” (Nâs, 114/1-6)
Sûrelerini okur, ellerine üfler, sonra da ellerinin uzanabildiği yere kadar vücuduna sürerdi. Bu işlemi yapmaya önce başından başlar, yüzüne ve vücudunun ön taraflarına mesh ederdi. Bunu üç defa yapardı.”
Hadislerde abdestli olarak yatağa girmenin önemine vurgu yapılmaktadır.
Abdest aldıktan sonra yatan ve uykusu gelinceye kadar Allah'ı zikreden kimseye, dünya ve âhiret hayrına dair istediğinin verileceği müjdesi, bunlardan biridir. (Ebû Dâvûd, Edeb, 96-97)
Peygamberimiz (sas)'in yatağa girmeden tavsiyelerinden birisi de yatağın kontrol edilmesidir.
O şöyle buyurmuştur: “Biriniz yatağından kalkıp tekrar oraya döndüğünde elbisesinin eteğiyle yatağın içersini üç kere çırpıp temizlesin çünkü kendisinden sonra o yerini kimin işgal ettiğini bilemez." (Tirmizi, De'avât,20)
Berâ b. Âzib, Hz. Peygamber'in (sas) kendisine şunları söylediğini bildirmiştir: “Yatacağın zaman namaz için abdest aldığın gibi abdest al. Sonra sağ tarafın üzerine yat ve şöyle de:
اَللّٰهُمَّ أَسْلَمْتُ نَفْسٖي إِلَيْكَ وَوَجَّهْتُ وَجْهٖي إِلَيْكَ وَفَوَّضْتُ أَمْرٖي إِلَيْكَ وَأَلْجَأْتُ ظَهْرٖي إِلَيْكَ رَغْبَةً وَرَهْبَةً إِلَيْكَ لَا مَلْجَأَ وَلَا مَنْجٰى مِنْكَ إِلَّا إِلَيْكَ آمَنْتُ بِكِتَابِكَ الَّذٖي أَنْزَلْتَ وَبِنَبِيِّكَ الَّذٖي أَرْسَلْتَ
“Allah’ım! Kendimi sana teslim ettim. Yüzümü sana çevirdim. İşimi sana havale ettim. Rızanı isteyerek, azabından korkarak sırtımı sana dayadım, sana sığındım. Sana karşı yine senden başka sığınak yoktur. İndirdiğin kitaba ve gönderdiğin peygambere inandım.” (Buhârî, De’avât, 6, 7, 9; Müslim, Zikir ve Dua, 56-57)
Resûlullah (sas), yatacağı zaman abdest alıp sağ tarafına yatarak bu duayı okuyan kimsenin, o gece ölürse fıtrat üzere ölmüş olacağını müjdelemiştir. (Buhârî, Vudû’, 75)
Huzeyfe (ra) diyor ki; Rasûlullah (sas) uyumak istediği zaman sağ elini yanağının altına koyarak şöyle derdi:
اَللّٰهُمَّ بِاسْمِكَ أَمُوتُ وَأَحْيَا
“Allah’ım! Senin isminle ölür, senin isminle dirilirim.” (Buhârî, De’avât, 7-8; Müslim, Zikr, 59)