Yeryüzünde halifelik ünvanıyla yaratılan insan, her çağda kalbini ve aklını kullanarak hayatı anlamlandırmaya çalışmıştır ki bu sorgulama eşrefi mahlukat olan insanın Kur’an- Kerim’de birçok defa geçen “Hâlâ düşünmez misiniz?” sorusuna muhatab olduğu için asli görevlerinden biridir. İnsanın bu anlamlandırma çabasına tarihsel perspektiften bakıldığında, genel manada iki farklı yönelimin olduğunu görmek mümkündür. Dini yaklaşım, insanı, hayatı ve ölümden sonraki ahiret hayatını tevhit inancıyla anlamlandırırken insanı ve hayatı anlamaya yönelik bir diğer bakış açısı ise antik Yunan filozoflarıyla başladığı kabul edilen felsefi bakış açısıdır.
Felsefi akımların bilimsel paradigmalara dönüştüğü 17. YY’dan itibaren mana yerini maddeye bırakmış, insan, dünya üzerindeki diğer canlılar gibi sadece fizyolojik bir madde olarak araştırmalara konu edilmiştir. Maneviyat, bilim dışı ve kişilere özgü özel bir alan olarak kabul edildiği için psikolojik araştırma ve klinik deneylerin dışında tutulmuştur.
Modern psikoloji bilimi bu konudan uzak kalmaya çalıştıysa da her insanın manevi bir yönelime ihtiyaç duyduğu gerçeğini göz ardı edemeyen günümüz bilim insanları son yıllarda maneviyatı da araştırmalarına konu etmiştir. ABD Ulusal Kanser Enstitüsü Müdürü Dean Hamer, yaptığı araştırmalar sonucunda her insanda VMAT2 adında doğuştan gelen bir inanç geni olduğunu, bu gen sayesinde insanların manevi inançlara yöneldiğini konu alan bir kitap yayımlamıştır.
Maneviyat ve modern psikolojinin kesişim noktası değişebilen duygu ve düşünce alanlarıdır. Psikolojinin araştırma konularından olan duygu ve düşünceler, manevi tecrübelere bağlı olarak değişim ve/veya gelişim gösterebilmektedir. Manevi deneyimlerin yaşandığı zamanlarda huzur, sevinç, hayranlık, korku, huşu, pişmanlık gibi yoğun duygular yaşanabilmekte bununla beraber yanlış inanışlar kişilerde depresyon ve kaygı bozukluklarına sebep olabilmektedir.
İhtiyaç ve beklentileri sürekli değişen günümüz insanının içine düştüğü ruhsal sıkıntılar, hastalık, kayıp, yalnızlık, stres bozuklukları gibi durumlarda Allah’a inananların daha dayanıklı olduğu, karşılaştıkları zorlayıcı süreçlerde dinimizin kolaylaştırıcı bakış açsının etkisiyle süreci daha kolay geçirdikleri bir gerçektir. İnsan, bedeni ve maneviyatı ile bir bütündür. Yaşanan sorunlara sadece bedensel ve zihinsel çözüm arayışlarının yetersiz kalacağı aşikardır.
Maneviyat psikolojisi insanın manevi yönünün desteklenmesiyle beden ve zihnin sağlıklı faaliyet göstereceğini kabul eder. Başka bir ifadeyle ruh sağlığı yerinde olan kişilerin bedenleri de sağlıklı olur. Maneviyat psikolojisi hicri 3. YY’ dan bu yana İslam düşünürlerinin araştırma konusu olmuştur. Belhi’nin yazdığı “Beden ve Ruh Sağlığı” adlı eseri ruhsal sağlığının, beden sağlığına etkisini ele aldığı için tıp dünyasının dikkatini çekmiştir.
Maneviyat psikolojisinin gerçekleştirmek istediği bireysel iyilik halinin ilk edinimi öz farkındalıktır. Modern psikolojinin nihai hedefi de öz değer bilincidir.
Manevi Danışmanlık
Din, maneviyat ve psikolojinin birlikte anılmasıyla beraber manevi danışmanlık ve rehberlik, 1960’lardan bu yana Avrupa ve Amerika’da varlığını devam ettirmekle beraber son 6 yıldır ülkemizde de gündeme gelen bir hizmet alanıdır.
Çoğunluğun Müslüman olduğu Türkiye’de maneviyat, İslam dininin temelleri üzerine kuruludur. Kur’an-ı Kerim ve Peygamber Efendimizin sünneti manevi danışmanlık ve rehberlik alanına yol göstermektedir.
Kur’an-ı Kerim’de Allah (cc), inananların, hayatı ve yaşadıkları olayları anlamlandırmasını sağlamakta, kullarıyla beraber olduğunu bildirmekte, akrabaları ve sosyal çevresiyle olumlu iletişim kurmaya yönlendirmektedir. Bu ayetleri okuyarak olumlu davranışlara yönelen bireylerin Rableriyle, kendi kendileriyle ve sosyal çevreleriyle ilişkileri sağlamlaşır. Yaşadığı her deneyimdeki güzelliği ve hikmeti görmeye çalışır. Böylece psikolojik dayanaklılığı artar.
Peygamber Efendimiz (sas)’in hayatı her konuda olduğu gibi manevi danışmanlık konusunda da en güzel örnektir. O ashabına sadece dinî bilgi aktarmakla kalmamış onlarla hemhâl olmuştur. Yoksul, yetim, hasta gibi sosyal hizmet gruplarına verilecek her türlü manevi desteğin en güzel örneklerini Peygamberimizin hayatında görmek mümkündür.
İhtiyaç duyanlar, hayatı ve yaşadığı olayları anlamlandırma veya karşılaştıkları zorluklarla baş edebilme sürecinde dinimizin sabır, şükür, teslimiyet, tevekkül, dua, ibadet ve zorlukların yanındaki kolaylıkları görebilme gibi baş etme yöntemlerinden doğru durum ve zamanda faydalanabilmek için manevi danışmanlardan destek alabilirler.
Manevi danışman, aldığı eğitimler sonucunda danışanında psikopatolojik bir durum varsa tespit ederek psikolog veya psikiyatra yönlendirebilir. Bununla beraber yaşadığı sorunlara inancı doğrultusunda çözüm bulmak isteyen danışanı için psikiyatr veya psikolog manevi danışmanlardan destek alabilir.
Kimler Manevi Danışman Olabilir?
Manevi danışmanlık, 19/10/2019 tarihli ve 29507 sayılı Resmî Gazetede sağlık ve sosyal hizmetler sektör komitesi tarafından incelenerek meslek olarak onaylanmıştır.
Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından yapılan görevlendirmelerle cezaevleri, hastaneler, çocuk evleri, kadın sığınma evleri, KYK yurtları, Gençlik Merkezleri ve tüm gençlik hizmet mekanlarında resmi olarak bu hizmet verilmektedir.
