Tilavet (Okuma) Secdesi:
Tilavet Secdesi Allah’a saygıdır. Kur’an-ı Kerim’in on dört suresinde secde ayeti vardır.
Bunlardan birini okuyan ve işitene secde etmek vacibdir.
Secde ayeti namazda okunursa, tilavet secdesinin namazda yapılması gerekir. Şöyle ki Secde ayetinden sonra Kur’an okumaya devam edecekse, secde okuyunca hemen tilavet secdesini yapar ve tekrar ayağa kalkarak bıraktığı yerden okumaya devam eder. Eğer secde ayetinden sonra okumaya devam etmezse veya en çok üç ayet daha okuyacak ise, rükû ve secdeye varır, ayrıca tilavet secdesi yapmak gerekmez.
Tilavet secdesiyle ilgili olarak Kur’ân-ı kerimde geçen bir ayette şöyle buyrulmaktadır: “Onlara Kur’ân okunduğu zaman secde etmiyorlar!” (İnşikâk 84 / 21)
Tilavet secdesinin vacip oluşuna delil olarak Abdullah bin Ömer (ra) şöyle bir rivayette bulunmuştur:
“Peygamber (sas) Kur’ân okurken içinde secde ayeti bulunan bir sureye geldiğinde secde ederdi. Biz de kendisiyle birlikte secde ederdik. Öyle ki, bir kısmımız alnını koyacak yer bulamazdı. Resûlüllah (sas) buyurdular ki: “Ademoğlu secde ayetini okuduğunda secde ederse, şeytan ağlayarak oradan uzaklaşır ve şöyle der: Eyvah! Ademoğlu secde etmekle emr olundu, secde etti; ona cennet var. Ben de secde etmekle emrolundum ama isyan ettim; bana da ateş var!” (Müslim, İman,133; İbn Mâce, İkame, 70)
Kur’ân-ı kerimdeki secde ayetlerinden birinin okunması halinde secde etmenin gerekliliği hususunda görüş birliği vardır.
Secde ayetini yazmakla veya okumayarak sadece bakmakla secde yapmak gerekmediği gibi, hecelemekle yani harf harf okumakla da gerekmez.
Secde ayetinin cemaat içinde okunması hâlinde okuyanın ileri geçmesi ve cemaatin saf bağlaması lazım değildir.
Herkes bulunduğu yerde kıbleye dönerek secdesini yapar. Secde yapmak için hazır olmayan kimsenin yanında secde ayetini gizlice okumak mendubdur. Bir yerde bir secde ayetini tekrar eden kimseye bir defa secde etmek yeterlidir. Ancak bulunduğu yerden başka bir yere giderse bir secde yeterli olmaz.
Hasta olan kimse tilavet secdesini ima ile yani baş işareti ile yapar. İçinde secde ayeti olan sureyi veya ayetleri okuyup da secdeden kaçınmak için secde ayetini atlamak mekruhtur.
Namazı bozan şeyler tilavet secdesini de bozar ve secdenin iade edilmesi gerekir.
“Secde gülü” ne demektir?
Kur’an’da Secde âyeti, genellikle sayfa kenarına ve âyetin hizasına süslü bir motif içine ”سجدة“ ibaresi yazılarak gösterilir. “Secde gülü” de denilen bu motifler basit bir daire, bir mescid gibi veya başka bir şekilde olabilir. Bazı mushaflarda secde işareti âyetin bittiği yerde âyet numarasından önce, ”سجدة“ ibaresi de sayfa kenarına konulmaktadır.
Kur’an-ı Kerim’de kaç secde ayeti vardır?
Kur’ân-ı Kerimde geçen secde ayetleri, 14 tanedir. Bu Ayetler şunlardır.
- A’râf suresinin 206;
- Ra’d suresinin 15,
- Nahl suresinin 49,
- İsra suresinin 107,
- Meryem suresinin 58,
- Hac suresinin 18,
- Sâd suresinin 24,
- Furkan suresinin 60
- Neml suresinin 25,
- Secde suresinin 15,
- Fussılet suresinin 37,
- Necm suresinin 62,
- İnşikâk suresinin 21,
- Alak suresinin 19'uncu ayetidir.
Tilavet Secdesi yapmanın hükmü nedir?
Kur'ân'da on dört yerde geçen secde âyetlerinin okunması veya işitilmesi halinde yapılan secdeye denir.
Bu secdenin yapılması vaciptir.
Tilavet secdesinin şartları
Namazın İftitah tekbiri ile vaktinin belirtilmesi niyeti dışındaki bütün şartları Tilavet secdesi için de şarttır. Bu secde için İftitah tekbiri alınmaz. Müslüman, akıllı ve ergen olmak; âdet ve loğusalık hallerinden temiz olmak gibi namaz için gerekli olan vücup şartları, Tilavet secdesi için de vücup şartıdır.
Kimler Tilavet Secdesi yapmaz?
Secde ayetinin okunduğunu işiten gayr-ı Müslim, deli, âdetli veya loğusa bir kimsenin Tilavet secdesi yapması gerekmez. Ama bunlardan birinin okuduğu secde ayetini işiten kimse, secde etme ehliyetine sahipse secde etmekle yükümlü olur.
Secde ayetinin okunduğunu işitenler, sarhoş veya cünüp olsalar bile secde etmekle yükümlü olurlar. Ancak işittikleri esnada durumları müsait olmadığından, secdeyi daha sonra kaza olarak yerine getirirler.
Secde ayetini deli bir kimse veya mümeyyiz olmayan bir çocuk okumuş ise, bunu duyanların secde etmeleri gerekmez. Çünkü Kur’ân-ı Kerim okumanın sahih olması için okuyan kişinin iyi ile kötüyü birbirinden ayırabilen / mümeyyiz biri olması şarttır.
Elektronik cihazlarda okunan secde ayetini işitenler de secde etmekle yükümlü olmazlar.
Tilavet secdesinin sebepleri
Tilavet secdesinin sebepleri üç tanedir:
(a) Secde ayetinin okunması
Secde ayetini ister namaz dışında, ister namazda, gerek imamın ve gerekse yalnız başına namaz kılmakta olanın okuması halinde secde etmesi vaciptir.İmama uyarak namaz kılmakta olan kişiye, secde ayetini okusa bile secde etmek vacip olmaz. Çünkü bu kişinin, imamın arkasında namaz kılmaktayken Kur’ân okuması yasaktır. Dolayısıyla okuması da secde etmesini gerektirmez. Hatip, Cuma hutbesini okurken secde ayetini okursa hem kendisinin hem de kendisini dinleyenlerin secde etmeleri vacip olur. Bu secdeyi minberden inerek yapar ve cemaat de kendisiyle birlikte secde eder. Ancak minberdeyken secde ayeti okuması mekruhtur.
(b) Secde ayetini başkasından işitmek
(c) İmama uyma
İmam secde ayetini okuduğunda, kendisine uyanlar bunu işitmeseler bile secde etmekle yükümlü olurlar.
Tilavet Secdesi Nasıl Yapılır?
Abdestli olarak kıbleye yönelerek tilavet secdesi niyetiyle eller kaldırılmaksızın Allahü ekber denilerek secdeye varılır;
Secdede üç defa “sübhâne rabbiye’l-a‘lâ” denildikten sonra yine tekbirle kalkılır.
Secdede tesbih, hamd ve dua edilebilir. Selam verilmez.
Secdeden kalkarken سَمِعْنَا وَاَطَعْنَا غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَاِلَيْكَ الْمَصٖيرُ
“Semi‘nâ ve eta‘nâ gufrâneke rabbenâ ve ileyke’l-masîr” "İşittik, itaat ettik, bağışlamanı dileriz rabbimiz, gidiş sanadır” âyetinin okunması (el-Bakara 2/285) müstehaptır.
Otururken âyeti işiten kişi ayağa kalkmadan secdeye gidebilir; secdeden sonra da ayağa kalkması gerekmez; ancak her iki durumda da ayağa kalkmak müstehaptır.
Tilavet Secdesi cemaat halinde mi tek başına mı yapılır?
Topluluk içinde secde âyeti okunduğunda tek tek veya cemaat halinde secde edilebilir. Cemaat halinde secde edilecekse saf olma zorunluluğu yoktur.
Oturmaktayken secde ayetini okuyan kimsenin, ayağa kalkıp ondan sonra eğilip secdeye varması müstehap olur.
Namazda secde ayetini kıraatin sonunda okuyan kimseye Hanefîler’e göre namaz sonunda secde etmesi gerekmez çünkü rükû secde yerine geçer.
Namazı bozan hususlar tilâvet secdesini de bozar.
