Tavaf ne demek?
Dinî bir kavram olarak tavaf, Hacer-i Esved'in hizasından başlayarak Kâbe'yi sola almak suretiyle, belirli dualar okuyarak yedi defa Kâbe etrafında dönmek demektir.
Şavt ve metaf ne demektir?
Kâbe sol tarafa alınarak Hacerülesved hizasından başlanıp aynı noktada tamamlanan her dönüşe “şavt” ve yedi şavta tavaf adı verilir. Tavafın yapıldığı alana metâf denilir.
Tavafın, Kâ’be’nin etrafında yapılması gerektiği şu ayet-i kerimeden anlaşılmaktadır: “Ve Beyt-i Atîk’i (Kâ’be’yi) tavaf etsinler” (Hac, 22/29)
Hacer-i Esved'in hizasına her gelişte, eğer mümkünse Hacer-i Esved'e el sürülür, mümkün değilse de istilam edilir.
Tavafın Hatîm'in dışından dolaşılarak yapılması gerekir. Hatîm'in içinden yapılması halinde iadesi gerekir. Tavafa başlamadan önce hangi tür tavaf yapılacaksa ona niyet edilir.
Hükmü itibariyle farz, vacip, sünnet ve nafile olmak üzere dört çeşit, uygulaması itibariyle “kudûm”, “ziyaret”, “veda”, “umre”, “nezîr”, “nafile” ve “tahiyyetü’l-mescîd” olmak üzere yedi çeşit tavaf vardır.
Hükümleri ve isimleri farklı olsa da bu tavaflarının hepsinin yapılışları, farzları (şartları ve rükünleri), vacipleri, şartları ve sünnetleri aynıdır.
Hacla ilgili olan tavaflar üç çeşittir. Bunlar "kudüm tavafı", "ziyaret tavafı" ve "veda tavafı" dır.
Umrede yapılan tavafa ise umre tavafı, nafile olarak yapılan tavafa da tatavvu tavafı denir. Ayrıca Mekke dışından gelenlerin, nafile namaz kılmak yerine tavaf yapması daha iyi olduğundan Mescid-i Haram'a girince nafile tavaf yapılır ve buna da tahiyyetü'l-mescid tavafı denir.
Hadis-i şerifte şöyle buyurulmuştur:“Kâbe’yi tavaf etmek namaz kılmak gibidir, ancak tavaf sırasında konuşmanıza izin verilmiştir, bununla birlikte hiç kimse tavafta hayır dışında bir şey söylemesin” (Tirmizî, “Ḥac”, 112).
Tavafın Geçerli Olmasının Şartları
a) Niyet Tavafın geçerli olması için niyet etmek şarttır. Niyetsiz yapılan tavaf geçerli olmaz. Ancak niyette farz tavaf, umre tavafı, veda tavafı şeklinde belirleme yapılmayıp mutlak olarak “tavaf yapmaya” niyet edilse yapılan niyet geçerli olur. Mesela farz tavafı yapmak isteyen bir kimse “farz tavafı yapmaya niyet ettim” değil de “tavaf etmeye niyet ettim” dese bu tavaf farz tavaf olarak geçerli olur.
b) Tavafı Belirlenen Vakitte Yapmak Kudûm tavafı, hac ihramına girdikten sonra ve Arafat vakfesinden önce, Umre tavafı, ihrama girdikten sonra; Ziyaret tavafı, kurban bayramının birinci günü fecr-i sadığın doğuşundan sonra, Veda tavafı, hac menâsikinin tamamlanmasından sonra yapılır. Şafiî ve Hanbelî mezheplerine göre ziyaret tavafı, zilhiccenin dokuzunu onuna bağlayan gecenin yarısından itibaren yapılabilir.
c) Tavafı Kâ’be’nin çevresinde ve Mescid-i Haram’ın içinde yapmak Kâ’be’nin etrafında (metafta) veya metafı çevreleyen kapalı kısımlarda ve buraların üst katlarında yapılması gerekir. Mescid-i Haram’ın dışından dolanarak yapılan tavaf geçerli olmaz.
d) Tavafın en az dört şavtını yapmak Tavafın ilk dört şavtı farz, tavafı yedi şavta tamamlamak vaciptir. Dört şavtı yapan kimsenin tavafı geçerli olur, eksik kalan şavtlar usulünce telafi edilirse her hangi bir ceza gerekmez.
Tavafın Vacipleri
a) Tavafı abdestli yapmak
b) Tavafı Avret Mahalli Örtülü Olarak Yapmak
c) Teyamün “Teyamün” sağdan yapmak demektir. Hacer-i Esved’in bulunduğu köşe Kâ’be’nin sağ tarafı kabul edilir. Dolayısıyla tavaf, Kâ’be’nin sağından, sol omuz Kâ’be’ye dönük olarak yapılır.
d) Tavafın İlk Şavtına Hacer-i Esved’in Hizasını Geçmeden Başlamak
e) Tavafı Yürüyerek Yapmak
f) Tavafı Hatim’in Dışından Yapmak
g) Tavafı Yedi Şavta Tamamlamak
h) Tavaf Namazı Kılmak
Tavaftan sonra eğer kerahet vakti değilse bu namaz, geciktirilmeksizin Makam-ı İbrahim’in arka tarafında kılınır. Ancak izdiham varsa tavaf yapanlara engel olmamak için Mescid-i Haram’ın her hangi bir yerinde kılınması daha uygun olur. Bu namaz her hangi bir sebeple Mescid-i Haram’da kılınamazsa Harem dışında da kılınabilir.
Tavafın Sünnetleri
a) Tavafa başlarken Hacer-i Esved veya hizasına “Rükn-i Yemânî” tarafından gelmek ve Hacer-i Esved’in hizasında tavafa başlamak
b) Tavafın başlangıcında ve her şavtın sonunda Hacer-i Evsedi istilam etmek Tavaf edecek kimse tavafa başlarken Hacer-i Esved hizasına gelince durmaksızın “bismillahî Allahü ekber” diyerek Hacer-i Esved’i “istilam” eder. Bunu tavafın her şavtında tekrarlar.
Her şavtın başında, “Allah’ım! Sana iman ederek, Kitabını tasdik ederek, Sana verdiğim sözü yerine getirerek Peygamberin Muhammed (sas) in sünnetine uyarak Beytini tavaf ediyorum” der. Tavafın her şavtında “Rükn-i Yemânî” de istilam edilir, ancak öpülmez.
c) Remel yapmak
Sonunda sa’y yapılacak tavafların ilk üç şavtında erkeklerin remel yapmaları sünnettir. “Metaf”ta izdiham varsa “remel” yapılmaz.
d) Iztıba yapmak.
Erkeklerin kendisinden sonra sa’y yapılacak tavaflarda ıztıba yapmaları sünnettir. Ardından sa’y yapılmayan tavaflarda ıztıba yapılmaz.
e) Tavafı mümkün Oldukça Kâ’be’nin Yakınında Yapmak
f) Müvâlât Tavafın şavtlarını, ara vermeden peş peşe yapmak sünnettir.
g) Duâ etmek
h) Tavafı Huşu İle Yapmak
ı) Tavaftan Sonra Zemzem İçmek
i) Vücutta, Elbisede ve Metafta Necaset Bulunmaması
